alles is psychologie, maar we lijken slechts de toeschouwers van een externe realiteit die we registreren

alles is psychologie, maar dat lijkt niet zo.

Maar wat wil ik met deze bewering nu zeggen?

Goeie vraag.

Om al een deel van de bewering te kunnen begrijpen ("Alles is psychologie"),

moeten we eerst weten wat bedoeld wordt met 'psychologie'.

In de context van deze bewering reduceer ik de omschrijving van 'psychologie' tot wat in de functieleer, een subdomein van de wetenschappelijke psychologie, bestudeerd en beschreven wordt:

onze waarnemingsvorming

onze selectieve waarneming

interpretaties van waarnemingen,

biases of vertekeningen

verbaliseringen van waargenomen fenomenen en de vervorming van ons geheugen daardoor

selectief geheugen

selectieve toegang tot het geheugen

enz...

Dat is al een hele boterham. Met betrekking tot dit artikel hoef je niet noodzakelijk de wetenschappelijke definities van al deze termen te kennen, wil je grosso modo mijn idee begrijpen.

Het helpt natuurlijk om wat opzoekingswerk te doen, mocht je geen idee hebben wat met deze termen bedoeld wordt.

Via het onderwerp 'tijdsbeleving' wil ik de bewering 'alles is psychologie, maar we lijken slechts toeschouwers van een externe realiteit die we registreren' verder bespreken:

Ga even uit van volgende feitelijke veronderstellingen over onze ervaring van 'tijd':

We leven enkel in het 'nu'

Daarnet bestaat niet meer. Gisteren is uit ons actuele zicht verdwenen. Een seconde geleden is onbestaand.

Er is enkel ons korte termijngeheugen geheugen voor 'een fractie geleden' dat onze waarnemingen daarover, onze fragmentjes waarnemingen vanuit een bepaalde hoek, nog voor even kan bijhouden.

De toekomst, vijf minuten later dan dit moment, bestaat (nog) niet.

De toekomst bestaat in feite nooit. Want eens deze daar is, is deze 'nu'.

Enkel onze fantasie, onze constructies over wat kan gebeuren of wat zal gebeuren heet 'toekomst', onze extrapolaties, gebaseerd op het verleden, bestaan enkel in onze gedachten.

Dat heet 'toekomst'.

Zowel tot onze fantasie als ons geheugen hebben we momentane toegang. Die toegankelijkheid hangt ook af van onze momentane stemmingen. Op momenten van stress, zijn vreugdevolle en passievolle geheugenepisodes ontoegankelijk.

Conclusie: Op basis van ons selectief bijeengepuzzeld verhaal dat we bijhouden in het geheugen over het verleden, vormen we fantasieën over een mogelijke toekomst.

Beiden, verleden en toekomst, bestaan echter niet in het actuele moment.

Het moment waarin we daadwerkelijk leven.

Het actuele moment zelf is een 'interpretatie van een selectie uit waarnemingen vanuit selectief bekeken hoeken in de wereld, waarvan we nog slechts zeer vage beelden in ons geheugen hebben, waar we nog met moeite bijkunnen'.

'De werkelijkheid' wordt dus voortdurend geconstrueerd in onze hersenen, in de hoop dat het de buiten onszelf 'zijnde' werkelijkheid weerspiegeld.

Toch gebeurt deze informatieverwerking, selectie, en inkleuring razendsnel, en op de duur komen ooit geconstrueerde betekenissen zelfs razendsnel voorbewust in ons op naar aanleiding van slechts het zien van stimuli, die we dan gaan interpreteren naar ons voor-oordeel. We gaan ook selectief waarnemen.

Waarnemingillusies, misinterpretaties, denkfouten, enz... liggen constant op de loer. Biases of vertekeningen en geheugenvervorming zijn onze voornaamste kennisvormers.

Als wij als mens individueel op basis van dit voortdurend geknutsel achter de schermen onze kennis over de werkelijkheid moeten zien te vinden, zonder een strenge discipline als wetenschap, of zonder een strenge rationele geest aan te houden, vervallen we zeer snel in 'geloof'. In foute aannames. We menen kabouters te zien of feeën die de planten moeten doen groeien.

Wetenschap is het rationeel alternatief:

Het is geen 'geheel'-verklaring vinden op het moment dat je die nog nergens uit kan afleiden.

Weten hoe iets is en gegeven deze kennis anders kunnen kijken naar hetzelfde. Deze keer met kennis.

Je kijkt nooit meer hetzelfde naar iets wanneer je er inzicht in hebt dan ervoor. Vroeger was een klok voor mij als kleuter een zeer raar machien. Nu kijk ik geheel anders naar eenzelfde klok. Kan ik er zelfs mijn dag of week mee georganiseerd krijgen.

Inzicht en kennis leidt tot emancipatie, terwijl zelf verzinnen leidt tot illusies en zelfbedienende illusies.

Zet daarom een wachter aan je gedachten. Ga streng om met je gedachten en gebruik daarvoor weteschappelijke kennis, bewijsvoering, glasheldere weerlegging en ijzerstrenge wiskundige logica om een idee al dan niet te beoordelen op zijn juistheid.

Logica en bewijsvoering zijn de enige ware middelen tot kennis.

Niet ons associatieve denken.

Een ode aan de ratio

Jaren geleden rookte ik af en toe weed met vrienden, waar ooit een tripmiddel in moet verwerkt geweest zijn. De tijd is lang voorbij waarover ik nu vertel, maar toch wil ik er hier iets over verhalen dat me heeft doen nadenken.

Er bestaan immers manieren van 'in trance zijn' via bepaalde hallucinogenen die poorten zijn tot het beleven van demonen van de geest, zou je kunnen zeggen. Net zoals dromen ons kunnen doen denken dat de inhoud ons op die momenten werkelijk overkomt. Sjamanen zijn op dit terrein meer thuis.
Waarnemingsillusies (zien, horen en gewaarworden) hebben je dan in hun greep tijdens zo'n trance en dat voelt zeer werkelijk.

De inhoud van die illusies ervaar als je als zijnde veel aannemelijker dan gelijk welke verstandelijke uitleg ook die op dat moment aangeboden wordt als alternatief. Je wordt zelfs de hele tijd afgeleid naar allerlei associatieve zijpaden tegenover elke verwoede poging om toch nog een rationele lijn aan te houden tijdens zo'n trance.

Wij blowden soms een jointje en moesten dan nog door de nacht naar huis.
Ik heb toen zaken ervaren, die zeer werkelijk leken, maar uiteindelijk illusies bleken. Vooral wat het gedrag van bomen en velden betreft, aangezien wij in een dorp woonden omgeven met velden en stukjes bos.
's Nachts waren er schaduwen die op dingen leken, die ons aanstaarden of bomen die in een danshouding langs de weg versteend stonden onder een ster.
Die behekste sfeer was meer aantrekkelijk om te aanvaarden dan welke nuchtere uitleg ons ook iets anders had kunnen wijsmaken.

Nuchter redelijk gepraat klonk immers koud en kil en met slechte intenties gebracht tegenover deze betoverende waarheid van onze belevingen in die roes van het moment. Nuchter gepraat was verstorend, klonk schel en voelde kwaadaardig. Het was een stem die schril afstak tegen de perceptie waarmee ons gemoed gevangen gehouden werd. Als iemand die ongedurig 'wakker worden' roept terwijl je middenin een droom zit, maar de droom je vele malen aannemelijker blijkt om erin te blijven.
Ik herinner me zulke zeldzame ervaringen nog.

Het was nacht en stil. Ik met een aantal vrienden waren op de terugweg naar huis. in de buurt van ons dorp gekomen, raakten wij verdwaald in de velden rondom. We zagen lichtjes van de huizen in het donker over de velden, maar waanden ons op een geheel onbekende plaats. Slechts een straat verwijderd van onze gekende leefwereld, vanuit een bepaalde hoek gezien in het donker tussen velden met zicht op de achterkant van huizen, leek dit een geheel ander dorp.
We liepen gedesoriënteerd zoekend, half verzinnend over planten die misschien vlees aten en een boer die op ons leek af te komen met een riek, die we moesten gaan zien te overhalen onze kant te kiezen.

Zo'n illusie was zeldzaam, maar leek werkelijk genoeg om er achteraf als een merkwaardige ervaring op terug te blikken.

Eén van ons kon, tegen het gevoel in van ons allen, nog een beetje nuchterheid opbrengen. Deze ongewenste nuchterheid bleek een veilige en betrouwbare weg, achteraf beschouwd.
We begrepen, in onze roes, niks van diens kille uitleg, maar zijn koud en verveeld overkomend gemor bracht ons thuis, geheel tegen onze veronderstellingen over onze waarnemingen in van dat moment.

Achteraf nog steeds niet begrijpend hoe dat kon in die roes verkerend.

Vergelijk het met het gevoel dat je overkomt wanneer je in een donkere nacht in een vreemd land je enkel door een schelle stemcomputer laat leiden. En terwijl je je middenin dat land verdwaald waant, daagt plots achter de volgende afslag de duoane van je eigen land op. Je gevoel desoriënteerde en bracht illusies en veronderstellingen die fout bleken, terwijl de ratio van je sprekende gps je thuisbrengt.

Uit mijn bovenstaande relaas, kan je zien dat gevoelens worden versterkt en uitvergroot via hallucinogenen en je waarnemingen er overduidelijk door worden vertroebeld.

In meer alledaagse vorm bestaat deze trancetoestand echter ook, alleen herkennen we dat niet als zodanig. We hebben immers een hoge dunk over onze intuïties, ons aanvoelen en onze ratio.

De wetenschappelijke psychologie leert ons echter dat onze emoties en intuïties zeggen ons vaak iets anders zeggen, dan het vaak koud overkomende rationele denken. De eerste esthetische indruk die we van iets verkrijgen overtuigd ons vaak meer dan wat de conclusies uit saaie systematisch verzamelde data ons daarover zal zeggen.

Dit illustreert ook hier hoe de ratio, het verstandelijke redeneren en haar conclusies, ons koud en vervreemd zullen blijven voorkomen en tegen ons gevoel en onze waarneming in, tóch het aangewezen kompas zal blijken. Telkens weer.

Solide kennis is maar al te vaak contra-intuïtief en kan ons net daarom bevrijden van de wispelturigheid van onze wisselende percepties.

Denk maar aan het letterlijk volgen van een kompas in een donker bos, waar je enige horizon massa's bomen zijn. Of op zee: waar enkel navigatiemateriaal aanwezig is en abstracte kennis van lengte- en breedtegraden levensreddend is om in veilige havens aan te kunnen komen.
In woelige baren op zee tijdens de nacht zie je nauwelijks nog door de zee van golven de horizon en word je verward door het dreigend gebulder van elke aanrollende golfslag van water.
Toch zal je koelbloedigheid in het interpreteren van de GPS of ander navigatiesystemen je koers doen houden naar een veilige kust. En je weg doen vinden.
Een andere gemoedstoestand (paniek, angst...) kan zelfs fataal zijn om nog goed in te schatten wat er gebeurt.


http://www.youtube.com/watch?v=BX3kFCgv ... _embedded#!

Emoties vertekenen dus veel sneller onze waarnemingen dan we bevroeden.
Een rustig gemoed daarentegen laat je toe iets geduldig systematisch waar te nemen en je waarnemingen te ordenen zodat je er logische afleidingen uit kan doen. (niet via associatief denken maar via logische regels (stricte ordeningsregels), zonder je te laten meeslepen door een sterk gevoel.

Zelfs al ben je op LSD aan het trippen, bij wijze van spreken, of zit je in een oorlogssituatie waar chaos en bombardementgeluiden je verwarren.
Deze andere gemoedstoestanden, die door hun felheid onze waarneming vertroebelen zullen dus wisselende onbetrouwbare 'informatie' geven terwijl een rustig gemoed een rationele lijn kan aanhouden.

Tot hier mijn ode aan de ratio.